10 października, w Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego, szczególną uwagę kierujemy na znaczenie psychicznego dobrostanu każdego człowieka – nie tylko w kontekście choroby, ale również codziennego życia i sytuacji kryzysowych.

Tegoroczne przesłanie Światowej Organizacji Zdrowia: „Zdrowie psychiczne w sytuacjach kryzysowych – dostęp do usług, wsparcie w nagłych sytuacjach” podkreśla, że w obliczu wojen, katastrof naturalnych, kryzysów humanitarnych oraz trudnych wyzwań społeczno-ekonomicznych kluczowa staje się umiejętność radzenia sobie z emocjami i stresem, wczesne reagowanie na symptomy kryzysu oraz dostępność skutecznej i bliskiej pomocy psychologicznej oraz psychospołecznej.

Zdrowie psychiczne to nie tylko brak zaburzeń psychicznych. To dobrostan emocjonalny, zdolność do podejmowania wyzwań i radzenia sobie ze stresem, realizacja własnych możliwości i uczestnictwo w życiu społecznym . Według danych Unii Europejskiej aż 46% obywateli UE doświadczyło w ciągu ostatnich 12 miesięcy trudności emocjonalnych lub psychospołecznych, takich jak lęk, obniżony nastrój czy poczucie bezradności.

1. Unikajmy stygmatyzacji

Ważny jest język, jakim się posługujemy. Zamiast etykietowania („wariat”, „nerwus”, „schizofrenik”), używajmy języka szacunku i empatii. Język empatii to sposób komunikacji oparty na uważnym słuchaniu, zrozumieniu uczuć i potrzeb drugiej osoby bez oceniania czy krytyki. Pomaga budować bliskie, oparte na zaufaniu relacje oraz sprzyja rozwiązywaniu konfliktów w sposób spokojny i konstruktywny.

2. Wspierajmy bliskich

Słuchajmy aktywnie i bez oceniania. Dajmy przestrzeń na emocje, również te trudne. Jeśli podejrzewamy, że ktoś zmaga się z problemami psychicznymi — warto zapytać: „Jak mogę ci pomóc?”.

3. Promujmy edukację i profilaktykę

Kompetencje psychospołeczne takie jak radzenie sobie ze stresem, asertywność, komunikacja – powinny być nauczane od najmłodszych lat. To inwestycja w odporność psychiczną całych pokoleń. Państwowa Inspekcja Sanitarna od lat  realizuje programy i inicjatywy prozdrowotne dotyczące zdrowia psychicznego, np. projekt „Zdrowie i emocje – skrzynka z narzędziami” w województwie śląskim, czy program edukacyjny „Zdrowie psychiczne. Radzenie sobie ze stresem” w województwie kujawsko – pomorskim.

4. Promujmy i korzystajmy z dostępnych form pomocy

Ważne telefony:

800 70 2222 – Całodobowa, bezpłatna linia wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego.

116 123 – Telefon zaufania dla osób dorosłych (czynny 24/7). Czat dostępny na: 116sos.pl

116 111 – Telefon zaufania dzieci i młodzieży (czynny 24/7). Czat: 116111.pl/czatuj

Zapobieganie zaburzeniom zdrowia psychicznego to inwestycja w siebie, która przynosi długofalowe korzyści. Nawet małe zmiany w codziennych nawykach mogą mieć ogromne znaczenie dla jakości życia i zapobiegania poważnym problemom psychicznym. Regularna dbałość o zdrowie psychiczne ma kluczowy wpływ na naszą odporność psychiczną w sytuacjach kryzysowych. Badania jednoznacznie potwierdzają, że osoby, które wykształciły zdrowe nawyki, lepiej radzą sobie z nagłymi i trudnymi wydarzeniami życiowymi .

Aktywność fizyczna

Już 30 minut umiarkowanego wysiłku dziennie (np. spacer, jazda na rowerze) korzystnie wpływa na układ nerwowy. Ruch zwiększa poziom endorfin, serotoniny i dopaminy — substancji odpowiedzialnych za dobre samopoczucie .

Higiena snu. Niedobór snu jest jednym z głównych czynników ryzyka depresji, lęków i osłabienia funkcji poznawczych. Dorosły człowiek powinien spać 7–9 godzin na dobę .

Zdrowe odżywianie

Dieta wpływa nie tylko na ciało, ale również na pracę mózgu. Zalecana jest dieta bogata w warzywa, produkty pełnoziarniste, ryby i zdrowe tłuszcze, ograniczająca wysoko przetworzoną żywność.

Unikanie używek

Alkohol, nikotyna i inne substancje psychoaktywne mogą nasilać objawy depresyjne i zaburzać równowagę emocjonalną. Używanie alkoholu wiąże się z zaburzeniami nastroju .

Relacje społeczne i pasje

Dobre relacje społeczne zwiększają odporność psychiczną i zmniejszają ryzyko zaburzeń psychicznych. Aktywności, które sprawiają radość i mają dla nas znaczenie, wzmacniają poczucie sensu i tożsamości⁹.

Pamiętajmy: zdrowie psychiczne dotyczy nas wszystkich. Główny Inspektorat Sanitarny zachęca do wspólnego działania na rzecz zdrowia psychicznego – nie tylko od święta, ale każdego dnia.